فسفونات‌ها به‌عنوان ترکیبات شیمیایی که به‌ویژه در صنعت شوینده‌ها استفاده می‌شوند، نقش مهمی در بهبود عملکرد و کارایی این محصولات دارند. این ترکیبات، که به‌طور خاص در حذف سختی آب، جلوگیری از رسوب و بهبود ویژگی‌های شویندگی مؤثر هستند، در طول زمان در صنعت شوینده مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
فسفونات‌ها به‌عنوان ترکیبات شیمیایی که به‌ویژه در صنعت شوینده‌ها استفاده می‌شوند، نقش مهمی در بهبود عملکرد و کارایی این محصولات دارند. این ترکیبات، که به‌طور خاص در حذف سختی آب، جلوگیری از رسوب و بهبود ویژگی‌های شویندگی مؤثر هستند، در طول زمان در صنعت شوینده مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در اینجا تاریخچه‌ای اجمالی از استفاده فسفونات‌ها در صنعت شوینده آمده است:
استفاده از فسفونات‌ها در صنعت شوینده‌ها در اواسط قرن بیستم آغاز شد. در این دوران، فسفونات‌ها به‌عنوان جایگزینی برای فسفات‌ها (که قبلاً برای نرم‌کردن آب و بهبود عملکرد شوینده‌ها استفاده می‌شدند) در نظر گرفته شدند. فسفات‌ها اگرچه موثر بودند، اما مشکلات زیست‌محیطی زیادی به‌ویژه در زمینه آلودگی آب و رشد بیش‌ازحد گیاهان آبزی ایجاد می‌کردند.
در دهه ۱۹۷۰، با توجه به مشکلات زیست‌محیطی ناشی از استفاده گسترده فسفات‌ها، تحقیقات برای جایگزین کردن آن‌ها با ترکیبات دیگر مانند فسفونات‌ها شدت گرفت. فسفونات‌ها به‌ویژه به‌دلیل توانایی در کنترل سختی آب و جلوگیری از رسوب مواد معدنی مورد توجه قرار گرفتند. در این دوره، اولین محصولات شوینده که فسفونات‌ها را جایگزین فسفات‌ها می‌کردند، وارد بازار شدند.
فسفونات‌ها به دلیل ساختار شیمیایی خاص خود می‌توانند به‌طور مؤثری با یون‌های فلزی (مانند کلسیم و منیزیم) که در آب‌های سخت موجود هستند، واکنش دهند و از تشکیل رسوب جلوگیری کنند. این ویژگی به کاهش مصرف مواد شیمیایی برای نرم کردن آب و بهبود عملکرد شوینده‌ها کمک می‌کند.
در دهه ۱۹۸۰، استفاده از فسفونات‌ها در فرمولاسیون شوینده‌ها به‌طور گسترده‌ای افزایش یافت. در این دوران، فسفونات‌ها به‌عنوان ترکیب مؤثر در شوینده‌های ماشین ظرفشویی، لباسشویی، و پاک‌کننده‌های صنعتی شناخته شدند. ترکیباتی مانند آمینوتری‌متا-فسفونیک اسید (ATMP)، هیدروکسی اتیل اتیل‌نیکوتین و فسفونات‌های مشتق‌شده از آلکیل‌ها، به‌عنوان مواد اصلی در فرمولاسیون شوینده‌ها معرفی شدند.
با ادامه فشارهای زیست‌محیطی در دهه ۱۹۹۰ برای محدود کردن استفاده از فسفات‌ها، فسفونات‌ها به‌عنوان جایگزین اصلی در شوینده‌ها مطرح شدند. از این رو، تولیدکنندگان شوینده‌ها، به‌ویژه در کشورهای اروپایی، شروع به تغییر فرمولاسیون محصولات خود برای استفاده بیشتر از فسفونات‌ها و کاهش فسفات‌ها کردند. این تغییرات موجب شد که بسیاری از شوینده‌های خانگی و صنعتی حاوی فسفونات‌ها شوند تا عملکرد بهتری در شرایط آب سخت و بدون تاثیر منفی بر محیط‌زیست داشته باشند.
در قرن بیست و یکم، استفاده از فسفونات‌ها در صنعت شوینده همچنان به‌طور گسترده‌ای ادامه یافت، اما این دوره با تحقیق و توسعه بیشتر بر روی فسفونات‌های پایدارتر و کاهش عوارض زیست‌محیطی همراه بود. در این دوران، تلاش‌های زیادی برای توسعه فسفونات‌های جدید که در مقایسه با ترکیبات پیشین، کمتر برای محیط‌زیست مضر هستند، انجام گرفت.
همچنین، فسفونات‌های با قابلیت تجزیه‌پذیری بالا به‌عنوان جایگزین‌های سبزتر و سازگارتر با محیط‌زیست مطرح شدند و مورد استفاده قرار گرفتند. این فسفونات‌ها قادر به عملکرد مؤثر در فرآیندهای شویندگی بودند و در عین حال از نظر زیست‌محیطی نسبت به ترکیبات پیشین آسیب کمتری می‌رساندند.
امروزه، فسفونات‌ها در طیف وسیعی از شوینده‌ها از جمله مواد شوینده خانگی (مانند شوینده‌های لباسشویی و ظرفشویی) و محصولات صنعتی (مانند شوینده‌های ماشین‌آلات و سیستم‌های تهویه) استفاده می‌شوند. از آنجا که آلودگی‌های ناشی از فسفات‌ها کاهش یافته است و فسفونات‌ها می‌توانند جایگزین‌های مناسبی برای آن‌ها باشند، این ترکیبات همچنان در صنعت شوینده کاربرد دارند.
گرچه فسفونات‌ها جایگزین مناسبی برای فسفات‌ها هستند، اما همچنان برخی چالش‌های زیست‌محیطی وجود دارد. به‌ویژه، برخی فسفونات‌ها ممکن است در محیط‌های آبی به‌طور کامل تجزیه نشوند و اثرات منفی بر اکوسیستم‌ها داشته باشند. به همین دلیل، در حال حاضر تحقیقات زیادی برای توسعه فسفونات‌های تجزیه‌پذیرتر و سازگارتر با محیط‌زیست در جریان است.
فسفونات‌ها از دهه ۱۹۶۰ به‌عنوان جایگزین برای فسفات‌ها در صنعت شوینده وارد بازار شدند و به‌طور گسترده‌ای در دهه‌های بعدی برای نرم کردن آب، جلوگیری از رسوب و بهبود عملکرد شوینده‌ها استفاده شدند. در حال حاضر، این ترکیبات همچنان بخش مهمی از فرمولاسیون شوینده‌ها هستند و تحقیقات مداوم بر روی کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی آن‌ها و توسعه فسفونات‌های پایدارتر ادامه دارد.
